W jakiej sytuacji są dzieci i młodzież w okresie pandemii?
Ponowne ogłoszenie zamknięcia szkół nie wywołało już takiej radości jak wiosną – podczas pierwszej fali epidemii. Dzieci i młodzież doświadczają wielu emocji i problemów typowych dla sytuacji kryzysowej, dlatego też tak szczególnego znaczenia nabiera wsparcie i pomoc psychologiczna, a nauczyciel jest często jedynym specjalistą, z którym oni mają kontakt.
Nauczyciele nie są terapeutami ani interwentami kryzysowymi, ale tak naprawdę każdy wychowawca, pedagog i psycholog szkolny cały czas wypełnia w szkole zadania interwenta kryzysowego, ponieważ nie da się realizować celów wychowawczych i profilaktycznych bez udzielania wsparcia psychologicznego.
Do świadczenia pierwszej pomocy psychologicznej wcale nie trzeba być psychologiem ani psychiatrą!!!!
Dzieci i młodzież mają słabiej rozwinięte mechanizmy przepracowania sytuacji kryzysowej i należą do grup szczególnie zagrożonych kryzysem. Widzieliśmy to już przed pandemią COVID 19 – samouszkodzenia, myśli samobójcze, objawy depresyjne i lękowe u małoletnich to bardzo często zgłaszane przez rodziców i nauczycieli problemy. Ta nowa sytuacja epidemii i związanej z nią izolacji często jeszcze bardziej ujawnia różne dysfunkcje w rodzinach.
Dlatego dobrą praktyką jest kontynuowanie w okresie zamknięcia szkół współpracy wychowawcy z pedagogiem i psychologiem szkolnym oraz informowanie dyrekcji szkoły o najważniejszych wydarzeniach i podejmowanych czynnościach. Pozyskanie wiedzy o bezpośrednim zagrożeniu życia naszej uczennicy czy ucznia upoważnia nas do poproszenia o pomoc różne służby np. policję, czy opiekę społeczną. Jeśli uznamy, że rodzice nie wypełniają swoich zobowiązań w sposób należyty, także w okresie nauki zdalnej, szkoła może wystąpić z wnioskiem o wgląd w sytuację małoletniego do sądu rodzinnego.
W okresie kwarantanny domowej te niepokojące objawy wcale nie znikną, ale będą się nasilać. Izolacja i brak wsparcia rówieśniczego, monotonia, konieczność samodzielnej pracy nad materiałem szkolnym, wreszcie długotrwałe przebywanie wśród domowników stanowią wyzwalacze kryzysów. Sam fakt wystąpienia pandemii może być wyzwalaczem kryzysu.
Jeśli obserwujemy u swojego ucznia koncentrację na zagrożeniach, objawy lękowe, zaburzenia snu, obniżenie nastroju, zmianę w przeżywaniu oraz okazywaniu emocji i uczuć, zachowanie nieadekwatne do sytuacji, może to oznaczać, iż osoba ta jest w głębszym kryzysie.
DLATEGO TAK WAŻNE JEST PRZECIWDZIAŁANIE!!!
W profilaktyce kryzysu bardzo ważnym elementem jest dbanie o relacje, co jest kluczowym aspektem w trakcie nauczania zdalnego.
PO PIERWSZE – RELACJA NAUCZYCIEL – UCZEŃ
Relacja nauczyciel – uczeń jest kluczowa dla procesów edukacyjnych. Jest tak na każdym etapie edukacyjnym, choć przejawy i charakter tych relacji ulegają przemianom. Niewątpliwie trudniej jest za to ją budować w sytuacji edukacji zdalnej.
Co możemy zatem robić ? np.:
- powracajmy w komunikacji z uczniami do wspólnych doświadczeń sprzed pandemii. Pokazujmy zdjęcia lub filmy z pracy w klasie lub wycieczek czy imprez szkolnych,
- przypominajmy uczniom pozytywne doświadczenia – przywołujmy coś, co wykonali, osiągnęli, powracajmy do sytuacji, kiedy komuś pomogli, coś wymyślili. Takie komunikaty są bardzo uczniom potrzebne – pokazują one ciągłość naszych relacji,
- pokazujmy uczniom fragment naszej codzienności, np. filmik z naszym zwierzęciem czy własne zdjęcie zrobione podczas gotowania lub przekopywania ogródka. To podtrzymuje więzi, ale też budzi pozytywne emocje i pokazuje, że życie toczy się dalej, nawet w obecnej, trudnej dla wszystkich sytuacji. O to samo możemy poprosić uczniów, podsuwając im jednak kilka konkretnych tematów, tak, żeby każdy miał szansę coś wysłać,
- bądźmy dla uczniów dobrym przykładem, pokażmy, jak dbać o siebie, przebywając w izolacji. Podzielmy się z uczniami radami, wskażmy, co my robimy, żeby się lepiej czuć,
- dbajmy o to, by komunikacja z uczniami była pełna humoru. Śmiech jest uczniom (i nam też) obecnie bardzo potrzebny. Humor (ale nie sarkazm) buduje relacje i pozytywny stan emocjonalny,
- nie bagatelizujmy kryzysów dzieci i młodzieży. Młodzi przeżywają kryzysy bardzo silnie. Bądźmy czujni i upewniajmy się, czy nie pojawiają się samouszkodzenia albo myśli samobójcze – nigdy nie zaprzeczajmy uczuciom. Nie mówmy: „weź się w garść, inni mają gorzej”, „nie bądź taki miękki”, „wyluzuj się”, „Bóg tak chciał”, „nic się nie stało”,
- nie straszmy psychologami, psychoterapeutami, psychiatrami, lekami. Być może niektórzy nasi uczniowie będą potrzebowali skorzystać, albo już korzystają, z pomocy specjalisty lub też będą musieli zastosować leki, jeśli objawy kryzysu się nasilą albo nie przeminą.
PO DRUGIE RELACJE RÓWIEŚNICZE (UCZEŃ – UCZEŃ)
Dobrze funkcjonujące relacje rówieśnicze są kluczowe dla prawidłowego rozwoju, bez względu na wiek młodego człowieka. Oczywiście na różnych etapach rozwojowych zmienia się ich charakter jednak na wszystkich etapach życia młodego człowieka jest tak, że „liny i sznurki” (symbolizujące więzi) łączące z rówieśnikami stanowią istotny aspekt rozwojowy. Dlatego też np.:
- proponujmy zadania wymagające współpracy uczniów w parach bądź małych grupach,
- wprowadzajmy elementy edukacji rówieśniczej, polegającej na tym, że uczeń lub grupa uczniów przygotowuje materiały lub zajęcia edukacyjne np. uczeń może nakręcić filmik pokazujący, jak rozwiązuje równania, ale może też pokazać, w jaki sposób uczy się angielskiego przebywając w domu,
- celebrujmy urodziny, imieniny czy inne święta, również te nietypowe (np. Dzień Budyniu, Dzień Klowna, Dzień Książki Dla Dzieci). Może to wymagać od nas i uczniów pewnych przygotowań. Można w tajemnicy przed solenizantem przygotować dla niego elektroniczne kartki pocztowe, zestaw zdjęć czy inny prezent, który zostanie mu przesłany za pośrednictwem Internetu.
PO TRZECIE RELACJA NAUCZYCIEL – RODZINA
Jeśli chodzi o relacje z rodzinami, musimy sobie uświadomić odmienność obecnej sytuacji od tego, co było rzeczywistością szkolną w niedalekiej przeszłości. Dlatego też warto:
- prowadzić psychoedukację – wyjaśniać rodzicom prawdopodobne przyczyny zachowania dziecka, tak aby zmniejszyć niepokój rodzica i wzmocnić jego funkcje opiekuńcze,
- omówić z rodzicami jak najbardziej optymalny plan dnia, co będzie dawało dziecku uspokojenie i wsparcie,
- wzmacniać zasoby rodziny – odwoływać się do historii rodziny i tych momentów kryzysowych, w których sobie już kiedyś poradzili,
- w sytuacji zaostrzenia kryzysu pomóc rodzicom w uzyskania pomocy.
PODSUMOWUJĄC:
REALIZUJĄC KAŻDĄ FORMĘ WSPIERANIA DZIECKA ZASADNE JEST TWORZENIE DIALOGU !!!
Wszelkie wątpliwości powinny być poddawane konsultacjom merytorycznym ze specjalistami świadczącymi pomoc.
Zapraszamy do kontaktu telefonicznego i mailowego ze specjalistami naszej poradni:)
opracowała Agnieszka Pierzchała –
– psycholog-psychoterapeuta
piśmiennictwo:
„Jak poradzić sobie w dobie COVID-19? Zasady pracy dla profesjonalistów: psychoterapeutów, psychologów, pedagogów, socjoterapeutów, superwizorów” w „Psychiatria” maj-czerwiec 2020