Wiele przypadków trudności w nauce, takich jak trudności w pisaniu i czytaniu, a także zaburzeń artykulacji i problemów językowych oraz często współistniejących z nimi zaburzeń emocjonalnych, ma swe źródło w trudnościach przetwarzania dźwięku na poziomie centralnym. Przyczyną tych zaburzeń jest brak pełnego wykorzystania słyszanego sygnału akustycznego przy prawidłowym jego odbiorze w strukturach obwodowych tzn. dziecko słyszy ale nie rozumie tego co usłyszało. Ten rodzaj zaburzeń nazywany jest Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego APD (auditory processing disorder ). Stanowią one jedną z przyczyn trudności w uczeniu się. Skutkują najczęściej opóźnieniem rozwoju mowy lub zaburzeniem rozumienia mowy, a w dalszej konsekwencji powodują trudności w nauce, szczególnie czytania i pisania. Obserwacje wskazują na to, że około połowa dzieci z trudnościami w nauce, z dysleksją, z zaburzeniami uwagi oraz nadpobudliwością wykazuje właśnie zaburzenia przetwarzania dźwięków.
W Polsce Centralne Zaburzania Przetwarzanie Słuchowego występuje u 5–7% dzieci w wieku 7–14 lat. Objawia się w trudnościach przetwarzania dźwięku na poziomie centralnym. Przyczyną tych zaburzeń jest brak pełnego wykorzystania słyszanego sygnału akustycznego przy prawidłowym jego odbiorze w strukturach obwodowych.
Przyczyny:
- wynikiem niedotlenienia mózgu w czasie porodu,
- zapalenia opon mózgowych,
- urazów głowy
- zatruć w dzieciństwie /zatrucie ołowiem/
- braku właściwej stymulacji układu słuchowego we wczesnym dzieciństwie na tle zaniedbań wychowawczych
- przez dłuższy czas obecny jest nawet niewielki niedosłuch przewodzeniowy, będący najczęściej efektem przewlekłego, wysiękowego zapalenia ucha środkowego.
- wcześniactwo,
- częste i przewlekłe infekcje, zapalenia ucha środkowego,
- genetyczne predyspozycje – dysleksja
- czynnikiem ryzyka może być również zbyt długi czas spędzany przed telewizorem i komputerem.
Skutkują opóźnieniem rozwoju mowy lub zaburzeniem rozumienia mowy, powodują trudności w nauce, szczególnie czytania i pisania. Układ słuchowy dziecka rozwija się do 15 roku życia, toteż większość dzieci z rozpoznaniem APD ma możliwość uzyskania znacznej poprawy w przetwarzaniu dźwięków i poprawy swojego funkcjonowania.
Możemy podejrzewać występowanie zaburzeń przetwarzania słuchowego, jeśli dziecko:
- Ma trudności ze słyszeniem w hałaśliwym środowisku lub podczas rozmowy telefonicznej,
- Ma trudności ze zrozumieniem wypowiedzi, gdyż przeszkadzają mu inne dźwięki (hałas nie tylko zagłusza głos innej osoby, ale rozbija jego wypowiedzi na niezrozumiałe fragmenty),
- Jest bardzo wrażliwe na hałas,
- Ma problemy z określeniem kierunku, z którego dobiega głos,
- Nie potrafi utrzymywać skupienia na konkretnych bodźcach, zwłaszcza w przypadkach obecności rozpraszających hałasów,
- Bywa zmęczone po przebywaniu w głośnym środowisku,
- Miewa częste bóle głowy,
- Ma trudności z wykonywaniem kilkuetapowych poleceń, szczególnie tych podanych w jednym zdaniu,
- Ma kłopoty ze zrozumieniem długich rozmów,
- Nie rozumie wypowiedzi (słyszałem co powiedziałeś, ale nie wiem co masz na myśli),
- Ma osłabioną pamięć słuchowa (na przykład trudności z zapamiętaniem lub powtórzeniem usłyszanej informacji),
- Ma trudności z uczeniem się na pamięć i zapamiętywaniem sekwencji dźwięków (na przykład nazw dni tygodnia, miesięcy czy tabliczki mnożenia),
- Myli podobnie brzmiące słowa, p/b,t/d i ma trudnosci z ich zapisywaniem
- Ma problemy z nauką języka obcego i poznawaniem nowego słownictwa,
- Nie zwraca uwagi na osobę mówiącą,
- Nadmiernie zwraca uwagę na bodźce słuchowe, które nie są istotne,
- Ma trudności z dobrą organizacją,
- Ma zaburzoną intonację (mowa monotonna, cicha, albo odwrotnie bardzo szybka i zbyt głośna),
- Ma iloraz inteligencji werbalnej niższy niż ilorazu inteligencji wykonawczej,
- Słabo radzi sobie podczas testów psycho-edukacyjnych opartych na bodźcach słuchowych,
- Ma problem z czytaniem, pisaniem, mową,
- Popełnia błędy ortograficzne typu słuchowego,
- Osiąga dziwnie niskie wyniki w nauce,
- Nadmierna potrzeba hałasowania
Jeśli podejrzewasz, że dziecko cierpi na Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego, zadaj sobie następujące pytania:
- Czy dziecko łatwo się rozprasza i wyraźnie przeszkadzają mu głośne lub nagłe hałasy?
- Czy wykazuje nadwrażliwość na dźwięki, a hałaśliwe otoczenie denerwuje je?
- Czy jego zachowanie i reakcje znacząco poprawiają się w cichszym otoczeniu?
- Czy twoje dziecko ma trudności w wypełnianiu poleceń, nawet bardzo prostych i wielokrotnie powtarzanych?
- Czy ma trudności w czytaniu, ortografii, nauce języka obcego?
- Czy ustnie podawane zadania matematyczne są trudne dla dziecka?
- Czy obserwujesz, że twoje dziecko jest słabo zorganizowane i zapominalskie?
- Czy w rozmowie ma ono problemy z podążaniem za myślą drugiej osoby?
U wielu dzieci APD współwystępuje z trudnościami w uczeniu się, dysleksja , ADHD, SLI, opóźnionym rozwojem mowy, autyzmem
W PPP w Rawiczu diagnoza APD ( od 5 roku życia )jest prowadzona w oparciu o pierwszy w Polsce interaktywny trening wyższych funkcji słuchowych Neuroflow ATS. Praca diagnostyczna opiera się na kwalifikacji dziecka, przygotowaniu do diagnozy tj. wykonania badania audiometrycznego i tympanometrii. Na badanie obowiązuje wcześniejsza rejestracja. Mogą z niej skorzysta dzieci z powiatu rawickiego. Terapia odbywa się w domu u dziecka pod kontrola rodzica.
Opracowała:
mgr Anna Kołodziej, neurologopeda – na podstawie dr Andrzej Senderski z Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie.Diagnostyka centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego. Algorytm postępowania diagnostycznego oraz R.W. Keith – Zaburzenia procesów przetwarzania słuchowego. Otolaryngologia, 2004.